Gebruikte betonnen liggers krijgen tweede leven in nieuwe viaducten
Liggers uit oude viaducten over de A9 bij Amsterdam krijgen een tweede leven. De elementen keren onder andere terug in nieuwe viaducten over de A44. Circulair manager Bernard Smit van Dura Vermeer vertelt over de kansen, moeilijkheden en mogelijkheden om het breed toe te passen.
Het verhaal begint als Rijkswaterstaat in 2020 een zogeheten ‘innovatievraag’ uitzet. ,,De markt werd uitgedaagd om met ideeën voor circulaire viaducten te komen”, zegt Bernard Smit. Er was veel belangstelling in de markt. ,,Er waren 32 inzendingen, waarvan er tien in aanmerking kwamen voor een haalbaarheidsonderzoek. Daarvan selecteerde Rijkswaterstaat er drie voor een pilot.” Rijkswaterstaat gaat nu verder met de twee consortia die liggers opnieuw gebruiken. Dura Vermeer maakt onderdeel uit van het consortium Liggers 2.0. Het andere consortium is Closing the Loop.
Net Zero Strategie
,,Duurzaamheid en innovatie behoren tot de vernieuwingsambities van Dura Vermeer”, zegt Bernard. ,,Sinds 2023 hanteert Dura Vermeer een Net Zero strategie”. Daarmee willen wij als familiebedrijf van 165 jaar oud ons steentje bijdragen om vijftig procent minder CO2 uit te stoten in 2030 en honderd procent minder in 2050. Hergebruik van liggers past daar dan ook zeker in.” De kwaliteit van gebruikte liggers is cruciaal voor mogelijk hergebruik. ,,Je moet liggers hebben die er goed uitzien en op het oog hergebruikt kunnen worden. Eventueel doe je nader onderzoek. Maar je bent afhankelijk van hoe zo’n ligger uit het viaduct komt. Pas dan weet je of de visuele inspectie klopte.”
Leerproces
In de praktijk blijken gebruikte liggers in goede staat te zijn. ,,Bij de eerste liggers die eruit gehaald werden, was de voorbereidingstijd zo kort dat we geen eisen konden stellen.” Kortom: de liggers werden bij het losmaken en tillen niet anders behandeld dan liggers die naar de betonbreker zouden gaan. Bernard: ,,Het voordeel is dat je gedurende het proces heel veel leert. Bijvoorbeeld of er ondersteuning nodig is bij het loszagen om te voorkomen dat de liggers beschadigen. Met die informatie is de kans op beschadigingen bij volgende keren kleiner.”
Het verpulveren van oude liggers en weer nieuwe liggers maken is niet erg duurzaam. Waarom zou je nieuw materiaal gebruiken als je ook kwalitatief goede liggers kunt hergebruiken? We startten daarom een innovatie-uitvraag in 2020 om samen met de markt een circulair viaduct te ontwerpen. Wat toen begon als een idee op papier, gebeurt inmiddels steeds vaker in de praktijk. Foto: Rijkswaterstaat.
Andere normen
De liggers die zijn ‘geoogst’ gaan naar een tijdelijke opslagplaats van Rijkswaterstaat in IJmuiden. Daar worden ze geschikt gemaakt voor hergebruik. ,,De normen zijn vaak anders dan in de tijd dat ze nieuw waren, vaak zo’n veertig of vijftig jaar geleden. Zo zijn de eisen om dwarskrachten op te vangen strenger, om de gevolgen van aanrijdingen van onderaf te beperken.” In dat geval is het inkorten van liggers een alternatief om wel aan de strengste eisen te voldoen. Bernard: ,,Dan heb je het over 15 tot 20 procent inkorten, maar dat is vanuit circulair oogpunt jammer. Zo gebruik je 15 tot 20 procent toch niet opnieuw.” Ook stijgen de kosten. Of de liggers zonder inkorten opnieuw gebruikt kunnen worden hangt ook af van de nieuwe toepassing en de eisen die de opdrachtgever stelt.
Behandeling
De gebruikte liggers krijgen wel een behandeling voordat ze aan een tweede leven beginnen. ,,Het meeste werk is het verwijderen van de druklaag, dan volgt het eventueel inkorten. Verder brengen we nieuwe hijsgaten aan en volgt betonherstel. Dat is met name aan de buitenkant wel nodig na veertig of vijftig jaar.” En dan zijn we weer klaar voor vele tientallen jaren gebruik. ,,Ze moeten opnieuw honderd jaar mee kunnen.” Collega’s van Bernard Smit kunnen soms niet geloven dat de gebruikte liggers duurder zijn dan nieuwe. ,,Maar ze moeten anders verwijderd worden uit het oude viaduct. Bij 95 procent van de viaducten worden de liggers kapot gemaakt en afgevoerd. Alleen boven water, spoor en kritische wegen worden ze eruit getild. Daarnaast moeten ze op transport en je moet kosten maken voor behandeling en opslag. Zo is hergebruikt nu vaak nog duurder dan nieuw.”
Perspectief bieden
Daarom is de circulair manager voorstander van het voorschrijven van oogst van liggers en het hergebruik van die liggers bij nieuwe viaducten. ,, Je moet als opdrachtgever perspectief bieden om een beweging op gang te brengen. Hoewel circulaire liggers veel duurzamer zijn dan nieuwe liggers, is dat alleen nu vaak nog niet genoeg om voor hergebruik te kiezen.” De komende jaren worden er samen met Rijkswaterstaat honderden liggers uit de A9 geoogst en opnieuw gebruikt in nieuwe viaducten. ,,Zo doen we een schat aan ervaring op om hergebruik van liggers gemeengoed te maken. Mocht dat niet lukken, dan geeft het ook waardevolle inzichten voor andere objectgroepen. We kunnen dus niet falen, alleen maar leren.”
Meer weten over beton en circulariteit? Ga naar onze themapagina.
